Vieiros

A labrega, muiñeira e troiteira aldea do Zapatal está na  Parroquia de Santa Mariña de Xuño - seus pés refrescados polas vigorosas augas do Atlántico, súa cabeza reclinada na fiable faldra do Barbanza-, no Concello do Porto do Son. En tempos nin tan pretéritos nela podiamos resumir o mundo, sen medo a falsearlle o significado ou minguarlle o seu meridiano, pois esta era portadora de vida en tantas cantas maneiras como definila queiramos. 

Perfectamente conectada co resto do mundo por tres camiños da pé -dous deles hoxe desaparecidos-, pasais de pedra, milenarios, en dous puntos estratéxicos do río, e unha corredoira que se fai catro en catro que se asumen nunha, bifurcándose e axuntándose xusto fronte ao portal da nosa casa -que así chamamos á casa paterna-, unindo a aldea cunha espontaneidade natural milenaria, obviando a  ausencia de deseños pensados e consciente dos atallos, espida de artificios, á medida do gando, dos eixes dos carros, e da xente. Nalgúns tramos sosegada polas sombras das parras varias veces bisavoas, debuxando xeometrías lineais, interlineais, intercaladas, e tamén triangulares, como se foran feitas para carga co físico e coa alma, no atallar da chegada. Corredoiras vivas, vieiros do metafísico, devanceiras adegas dos asubíos dos eixes, dos arrecendos do madurar das uvas, e das tertulias dos veciños, marcadas as súas pedras polas chatolas dos zocos de xeracións inmemoriais, testemuños esquecidos doutras verdades.  Corredoiras sacras, con designacións tan nobres como O Camiño Real ou A Corredoira da Misa, por onde se carga -cargaba- cos veciños na súa última viaxe, sen reparos de lameiras ou silveiras, camiño de cemiterio. Arestora, no silencio dos súes asfaltos no verán irrompen os funguidos dos coches viaxatas dalgúns turistas, ou os dos veciños feitos turistas, ou, tamén, dos que chegamos guiados polos sons de voces familiares e aínda atopamos motivos transcendentes para albergar alí a alma, ao abeiro e sosego das lembranzas, no abrazo do tempo, na presenza do pluscuamperfecto. Esquecidas dos brincos e berros dos rapaciños xogando nas noites de luar, cando o mundo aínda era grande, xa non levan nin traen, perdidas no camiño a ningures.  Corredoiras de aldea, sepulcro de lendas, desterro da Santa Compaña,  invento do punto final.

Na miña aldea dábase de todo: froitas gando e colleitas, tiña os súes días designados para as matanzas e para as mallas. E non hai tantos anos que ata se daba a xente, dabondo para enchela a ela de vida e aínda agasallar a outras terras cos tristes e nobres sorrisos de ánimas desterradas. Na súa época de gloria tivo tres casas e vinte e catro veciños; eu fun un deles -que traballo me custa poñelo no pretérito do meu futuro. Agora -e como xa  mo teñen relembrado-,  grazas ao progreso que trouxo a emigración xa non ten miseria...  Nin matanzas nin mallas nin colleitas, nin sequera rapaciños chapuzando nas lameiras. As casas vellas foron reformadas, e engadíronselle  tres novas. Xa van seis casas, e señoras casas que son. Seis casas e nin un veciño... Alí nados aínda quedamos un bo puñado. Algúns xa nin sequera se lembran que alí naceron; outros... canto mellor non sería, ¡para todos!, se por fin o esqueceran. E aínda quedamos os que, para mellor o parar peor, non somos quen de esquecelo e vivimos na escravitude da arela do seu encanto;  somos os que aínda levamos “¡a bosta! das vacas nos zapatos” -como, tamén, xa mo teñen recordado. Ás veces, no verán aínda nos xuntamos uns poucos, abondos para disfrazala de vida e darlle a aparencia de que aínda ten veciños, pero ela resístese a pestanexar, asumida na indiferenza da morte, allea ao noso chegar.

Anticipando a futilidade da boa saúde perante a ausencia da súa xente, a aldea do Zapatal deixou, pouco a pouco, de ser labrega. As leiras fóronse apagando, aos poucos, ao paso do goteo da emigración e dos reclamos do cemiterio. Os muíños deixaron de moer, ¡de súpeto!   ¿As hortas...?  As hortas aínda resisten; os vellos fruitais, alimentados polas lembranzas da man agarimosa dos avós, agardando polos herdeiros dos que os enxertaron, alfombra o chan coas súas follas e froitas, debuxando  recendos de cores de benvidos.  E o río, ¡lendario río Sieira!, referente universal da parroquia de Xuño, capitulou, víctima do degoiro do furto das súas fontes, deixou de ser troiteiro, cedeulle o referente parroquial ás praias das Furnas. Máis adecuadas, estas, para tales honores en tempos viaxatas de pasaxeiros indiferentes.